Jakiś czas przed wybuchem niesławnej pandemii, Stowarzyszenie Bukówczan MANU rozpoczęło działania w kierunku wpisu folkloru i tradycji naszej wsi na Krajową listę dziedzictwa niematerialnego UNESCO. Istotną sprawą w staraniach o ten wpis są tzw. konsultacje społeczne. Pandemia spowodowała, że w 2020 nie odbyły się walne zebrania naszych licznych organizacji. Nie odbył się też zjazd z okazji 50-lecia Zespołu Regionalnego NOWE LOTKO, nie odbyły się liczne bukówieckie imprezy. Wszystko to zatrzymało konsultacje społeczne i nadal nie możemy ich prowadzić poprzez zaplanowane wcześniej formy. Nie chcemy jednak rezygnować z tych starań i podjęliśmy szereg różnych inicjatyw umożliwiających konsultacje społeczne, w tym działania w internecie: poprzez naszą stronę i poprzez Facebook.
Wiemy, że nie wszyscy Bukówczanie „wiedzą o co chodzi”. Przybliżamy więc sprawę:
Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, to pierwszy międzynarodowy traktat, który stwarza ramy prawne, administracyjne i finansowe umożliwiające prowadzenie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego i podnoszenia jego rangi. Stanowi zachętę dla krajów świata do dostrzegania wagi tego dziedzictwa i do otaczania go opieką.
Konwencja została uchwalona podczas 32 sesji Zgromadzenia Ogólnego UNESCO 17 października 2003 roku głosami 120 państw. Weszła w życie 20 kwietnia 2006 roku.
Od tego czasu tworzona jest przez UNESCO tzw. Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. Prowadzona jest w celu wyróżnienia na arenie światowej wybranych zjawisk z zakresu dziedzictwa niematerialnego. Konwencja ta odnosi się do współcześnie praktykowanych zjawisk kulturowych przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Zaliczają się do nich:
- tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego;
- sztuki widowiskowe i tradycje muzyczne;
- zwyczaje, obyczaje i obchody świąteczne;
- wiedza o przyrodzie i wszechświecie oraz związane z nią praktyki;
- umiejętności związane z tradycyjnym rzemiosłem.
W Polsce rejestr elementów niematerialnego dziedzictwa kulturowego, tworzony według zasad przyjętych w związku z Konwencją UNESCO, powstaje od 2014 roku pod nazwą Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Krajowa lista jest spisem przejawów żywego dziedzictwa niematerialnego z terenu Polski. Listę prowadzi Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa.
Oto kryteria wpisu:
- Zgodność z definicją niematerialnego dziedzictwa kulturowego Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (art. 2 pkt 1 i 2 Konwencji).
- Przekazywanie z pokolenia na pokolenie i stałe odtwarzanie przez wspólnoty i grupy, które uznają dany element dziedzictwa za część własnego dziedzictwa.
- Opracowanie planu ochrony służącego zabezpieczeniu elementu i podtrzymaniu jego żywotności.
- Zgłoszenie wniosku przy jak najszerszym możliwym udziale i zaangażowaniu zainteresowanej wspólnoty, grupy, a w niektórych przypadkach także jednostek, które tworzą, utrzymują i przekazują dany element dziedzictwa niematerialnego oraz za ich uprzednią świadomą zgodą.
Będziemy wnioskowali, by wpis objął całościowo nasz folklor i tradycje: taniec, muzykę dudziarską, śpiewy, zwyczaje (nowe lotko, lotanie z klekotami, gwiozdory i gwiozdki, dożynki, purtelam), gwarę, stroje, sztukę ludową, tradycje kulinarne, a także tradycje hodowli koni. Wszystkie te elementy są zgodne z definicją niematerialnego dziedzictwa kulturowego Konwencji UNESCO (pkt. 1). Spełniamy także pkt 2: nasze tradycje przekazywane są z pokolenia na pokolenie i stale przez nas odtwarzane. Ciągłości pokoleniowej nie przerwały ani zabory, ani wojny, ani czasy powojenne, gdy prześladowano Bukówczan za „kułactwo”, a w większości wsi stare tradycje zostały wyparte bezpowrotnie. Jak bardzo jesteśmy do swoich tradycji przywiązani świadczy, że nawet pandemia koronawirusa nie spowodowała zaprzestania ich kultywowania – zmieniła się tylko ich formuła, z konieczności przeniesiona częściowo do internetu. Radość, z jaką witane było w tym roku nowe lotko, świadczy o tym, że uznajemy tę spuściznę kulturową za część własnego dziedzictwa.
Odnosząc się do planu ochrony służącego zabezpieczeni elementu i podtrzymywaniu jego żywotności (pkt.3): plany takie czyniły i realizowały w przeszłości nasze zespoły oraz, organizacje, a także bukówiecka szkoła i przedszkole. Obecnie został wypracowany i sformułowany całościowy plan, oparty na istniejących i wnoszący nowe elementy.
Tak więc pozostaje nam punkt 4: konsultacje społeczne. Mamy nadzieję, że Państwo zaangażujecie się i będziemy mogli wykazać jak najszersze zaangażowanie i poparcie Bukówczan. Już wkrótce pojawi się ankieta internetowa, będziemy także zbierali podpisy poparcia wpisu.
Mamy nadzieję, że uda nam się znaleźć na tej znamienitej liście, na której w Polsce jest do tej pory 49 podmiotów, wśród nich – tradycje dudziarskie. W przygotowaniu wniosku o wpis tradycji dudziarskich braliśmy czynny udział, a nasze dudziarskie dokonania odegrały istotną rolę w ocenie wniosku.
A oto link do aktualnej listy: KRAJOWA LISTA NIEMATERIALNEGO DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (nid.pl)